جنگ تجاری چه بر سر بازار ها آورد؟

صبح امروز دوشنبه هفتم آوریل، بازارهای مالی سراسر جهان با یکی از شدیدترین سقوط‌های دهه اخیر روبرو شدند؛ بحرانی که بسیاری از تحلیل‌گران آن را با “دوشنبه سیاه” سال ۱۹۸۷ یا سقوط بازارها در آغاز پاندمی کووید-۱۹ در سال ۲۰۲۰ مقایسه کردند. این ریزش بزرگ نه تنها در بورس‌های بزرگ دنیا اتفاق افتاد، بلکه ارزها، کالاهای اساسی و بازار کریپتو نیز از شوک آن در امان نماندند.

اما چه عواملی باعث چنین سقوط گسترده‌ای شدند؟ در این پست به بررسی دقیق و تحلیلی ریشه‌ها، پیامدها و پیش‌بینی آینده این بحران خواهیم پرداخت.

جرقه اصلی این بحران، در ۲ آوریل ۲۰۲۵ زده شد، زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور فعلی ایالات متحده، در یک سخنرانی که آن را «روز آزادی» نامید، اعمال تعرفه‌های جدید و گسترده بر واردات را اعلام کرد.

ترامپ در این سخنرانی گفت:

آمریکا دیگر اجازه نخواهد داد کشورهای دیگر از بازارهای ما سوءاستفاده کنند. از این لحظه، هر کالایی که وارد خاک آمریکا می‌شود، باید مالیات خود را بپردازد. مطابق اعلامیه او از ۵ آوریل، تعرفه‌ای ۱۰ درصدی بر کلیه واردات ایالات متحده اعمال می‌شود. از ۹ آوریل، تعرفه‌های خاص و بالاتر برای واردات از ۶۰ کشور شامل چین، اتحادیه اروپا، ژاپن، هند، و ویتنام اجرایی خواهد شد.

سخنان ترامپ مثل شوکی بزرگ به اقتصاد جهانی وارد شد. سرمایه‌گذاران بلافاصله به واکنش پرداختند و موجی از فروش در بازارها آغاز شد و پیامد هایی داشت؛ داوجونز، منفی ۹.۳٪، نزدک: منفی ۱۱.۴٪. این افت‌ها بزرگترین سقوط روزانه از ۲۰۲۰ تاکنون بودند.

اعلام تعرفه‌های یک‌جانبه از سوی آمریکا، واکنش فوری کشورهای دیگر را به همراه داشت. چین، به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان، به‌سرعت در روز ۶ آوریل تعرفه‌هایی معادل ۳۴٪ بر کالاهای آمریکایی وضع کرد. اتحادیه اروپا نیز اعلام کرد در حال بررسی اقدامات تلافی‌جویانه است.

چنین رویکردی یادآور جنگ تجاری آمریکا و چین در سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ است؛ با این تفاوت که این بار دامنه آن جهانی شده و تمامی شرکای تجاری اصلی ایالات متحده را دربر می‌گیرد.

همچنین سرمایه‌گذاران اعتماد خود را به مسیر آینده اقتصاد آمریکا از دست داده‌اند. سیاست‌های تعرفه‌ای در زمانی اتخاذ می‌شوند که بسیاری از شرکت‌ها در حال بازسازی زنجیره تامین خود پس از دوران کووید هستند و اعمال این تعرفه‌ها، هزینه تولید و واردات را به شدت افزایش خواهد داد.

موسسات مالی معتبر مانند جی پی مورگان شانس وقوع رکود اقتصادی جهانی را به بیش از ۶۰٪ افزایش داده‌اند. این رکود ناشی از کاهش تجارت بین‌المللی، کاهش تقاضای مصرف‌کننده، و افزایش بیکاری در اثر هزینه‌های بالای واردات پیش‌بینی شده است.

شرکت‌های بزرگ فناوری مانند مایکروسافت، اپل، گوگل، آمازون و متا بیشترین آسیب را در این ریزش متحمل شدند. زیرا این شرکت‌ها وابستگی زیادی به زنجیره‌های تامین جهانی دارند و تعرفه‌ها می‌توانند هزینه‌های آن‌ها را به شدت افزایش دهند.

تحلیل‌گران جفریز اعلام کردند که این شرکت‌ها باید اهداف درآمدی خود را بازنگری کنند و سهام آن‌ها می‌تواند تا پایان ۲۰۲۵، بین ۲۰ تا ۳۰ درصد دیگر افت کند.

با این وقایع طلا با رشد ۶٪ به بالاترین سطح خود در ۴ سال اخیر رسید. سرمایه‌گذاران در جستجوی پناهگاه امن بودند. بیتکوین پس از ریزش اولیه، اندکی بازیابی شد اما مجددا ریزش  شدید دارد. همچنین ارزهای بازار نوظهور: مانند لیر ترکیه، روپیه هند و رئال برزیل سقوط شدیدی را تجربه کردند.

در حال حاضر هیچ چشم‌انداز روشنی برای بهبود سریع وجود ندارد. تنش‌های تجاری در حال تشدید است و به نظر نمی‌رسد دولت آمریکا در کوتاه‌مدت عقب‌نشینی کند. از سوی دیگر، بانک‌های مرکزی نیز در وضعیت دشواری قرار گرفته‌اند؛ چراکه افزایش نرخ بهره در سال ۲۰۲۴ باعث شده فضای مانور آن‌ها برای تحریک اقتصاد کاهش یابد.

تحلیل‌گران هشدار می‌دهند که در صورت ادامه‌دار شدن این وضعیت، رکودی مشابه سال۲۰۰۸ ممکن است در پیش باشد. سرمایه‌گذاران باید محتاط باشند و شرکت‌ها نیز باید خود را برای یک دوره سخت اقتصادی آماده کنند.

به طور خباصه میتوان گفت سقوط گسترده بازارهای مالی جهان در تاریخ ۷ آوریل ۲۰۲۵، حاصل زنجیره‌ای از عوامل به‌ویژه تصمیمات تجاری محافظه‌کارانه دولت آمریکا بود. این بحران بار دیگر نشان داد که اقتصاد جهانی چقدر به سیاست‌گذاری‌های قدرت‌های بزرگ حساس و وابسته است.

تا زمانی که تنش‌های تجاری کاهش نیابد و چشم‌انداز اقتصادی شفاف‌تر نشود، نمی‌توان انتظار بازگشت سریع بازارها به روند صعودی را داشت.